Mazeret İzni Hakkı: Süreler, Uygulama Ve Değerlendirme 23 Mayıs 2025

İş Kanunu Ek m. 2'de şu şekilde düzenlenmiştir.;

"İşçiye; evlenmesi veya evlat edinmesi ya da ana veya babasının, eşinin, kardeşinin, çocuğunun ölümü hâlinde üç gün, eşinin doğum yapması hâlinde ise beş gün ücretli izin verilir. İşçilerin en az yüzde yetmiş oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden sadece biri tarafından kullanılması kaydıyla, bir yıl içinde toptan veya bölümler hâlinde on güne kadar ücretli izin verilir."

İş Kanunu Kapsamında Mazeret İzni Türleri ve Süreleri:

Ek Madde 2 uyarınca işçiye verilecek mazeret izinleri şu şekilde belirlenmiştir:
 

• Evlenmesi veya evlat edinmesi halinde: 3 gün
• Ana, baba, eş, kardeş veya çocuğunun ölümü hâlinde: 3 gün
• Eşinin doğum yapması hâlinde: 5 gün
• En az %70 oranında engelli veya süreğen hastalığı olan çocuğunun tedavisinde, hastalık raporuna dayalı olarak ve çalışan ebeveynden yalnızca biri tarafından kullanılmak üzere: bir yıl içinde toplamda en fazla 10 gün
   

Düzenlemede mazeret izinlerinin ücretli izin olduğu açıkça belirtilmiş, ancak izin sürelerinin iş günü mü yoksa takvim günü mü olduğu açıkça ifade edilmemiştir. Bu noktada, Kanun'un diğer maddelerinde sürelerin iş günü olarak düzenlendiği durumların açıkça belirtildiği, ancak Ek Madde 2'de böyle bir hükme yer verilmediği dikkate alındığında, bu izinlerin iş günü olarak değil, takvim günü olarak hesaplanması gerekmektedir.¹ Bu kapsamda, örneğin cuma günü üç günlük ölüm izni kullanmaya başlayan bir işçinin mazeret izni pazar günü sona erer ve pazartesi günü işe dönmesi gerekir.
 

Mazeret izinlerinin süresi kanunlarda asgari olarak belirlenmiş olup, iş sözleşmeleri, toplu iş sözleşmeleri veya işyeri iç yönetmelikleri ile bu sürelerin işçi lehine artırılması mümkündür. Bu bağlamda, işverenlerin daha uzun süreli izin tanımlamaları, mevzuata aykırılık teşkil etmeyecek; aksine işçinin lehine yapılan düzenleme olarak geçerlilik kazanacaktır.
 

Bu kapsamda, günümüzde birçok işyerinde evlilik, doğum veya ölüm gibi yasal mazeretlerin yanında çeşitli izin uygulamalarına yer verildiği görülmektedir. Örneğin, doğum günü izni, taşınma izni, karne izni ya da çalışanların gönüllü faaliyetlere katılabilmeleri için sağlanan izinler gibi farklı başlıklar altında çalışanlara ek izin hakları tanınabilmektedir. Bu tür izinler, genellikle şirket politikaları, insan kaynakları uygulamaları veya toplu iş sözleşmeleriyle düzenlenmekte ve işverenin takdiriyle hayata geçirilmektedir.
 

Mazeret İzninin Kullanımı:

Mazeret izinleri olaya bağlı bir hak olup, kural olarak doğduğu anda kullanılması gerekir. Dolayısıyla mazeret izninin başlangıcı olarak eşin doğum yapması halinde doğumun gerçekleştiği tarih, eşin vefatı halinde ölüm tarihi esas alınarak söz konusu izin süresi hesaplanmaktadır.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, E. 2014/30441 K. 2016/5377 T. 09.03.2016:

"Davacının nikah izni alacağı, bu izinde çalışma karşılığı talep ettiği ücret 4857 Sayılı Kanun'un 46/b maddesi gereğince aynı Kanunun 55/ı maddesi uyarınca mazeret iznidir. Mazeret izinleri kural olarak doğduğu anda kullanılması gerekir. Kullanılmadığı taktirde yıllık ücretli izin gibi ücrete dönüşmez."²
 

Ancak belirtmek isteriz ki, bazı durumlarda mazeret izninin, hakkın doğduğu anda kullanılmasını engelleyen veya imkansız kılan durumlar ortaya çıkabilmektedir. Bu tür hallerde, somut olayın özellikleri dikkate alınarak dürüstlük kuralı çerçevesinde değerlendirme yapılmalı ve karar verilmelidir.
 

Mazeret İzninin Kıdem Süresine Etkisi:

İş Kanunu m. 46/III-(b) bendi gereğince, Ek Madde 2'de belirtilen izin süreleri hafta tatiline hak kazanma bakımından çalışılmış gün olarak değerlendirilir. Bu sürelerde iş sözleşmesi askıda kalmakla birlikte kıdem işlemeye devam eder. Dolayısıyla mazeret izin süreleri:

• Kıdem tazminatına esas sürenin hesabında,
• İş güvencesinden yararlanmak için aranan altı aylık sürenin hesabında,
• Yıllık ücretli izin hakkının doğması ve izin süresinin belirlenmesinde
   

dikkate alınmalıdır. İş Kanunu'nun 55/ı maddesi, Ek Madde 2'de belirtilen izin sürelerinin yıllık izin hesabında çalışılmış süre olarak kabul edileceğini açıkça hükme bağlamıştır.³
 

Memurlar Açısından Mazeret İzni:

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 104. maddesi uyarınca, memurlar için çeşitli mazeret izinleri öngörülmüştür. Bu izinler, iş hukukuna tabi çalışanlara tanınan haklardan süre ve kapsam bakımından farklılık gösterebilmektedir.

İşçi ve Memur Mazeret İzin Süreleri ise aşağıdaki şekildedir.