Mal Rejimi Modelleri ve Değer Artış Payı Alacağı İle Katkı Payı Alacağı Kıyaslaması 09 Aralık 2021

Hukukumuzda iki temel mal rejimi modeli vardır. Bunlardan ilki mal ayrılığı modelidir. Bu mal rejimi modelinde eşler evlilik birliği süresince elde ettikleri mallar üzerinde tek başlarına hak sahibi olurlar. Mal ayrılığı rejiminin sona ermesinde eşlerin birbirlerinin malvarlığı değerleri üzerinde aynî ya da şahsî bir hakkı yoktur. Bir diğeri ise, mal ortaklığı modelidir. Mal ortaklığında her eş, mal rejimi süresince evlilik birliğinin ortak malları üzerinde birlikte mülkiyet hakkına sahip olur. Eşler bu mallar üzerinde ancak birlikte tasarruf edebilirler.¹ TMK uyarınca, “Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.” olarak ifade edilmiştir. Edinilmiş malların sona ermesiyle eşler kendi kişisel mallarını geri alma hakkına sahip olur. Edinilmiş mallara katılma rejiminin ise mal ayrılığı rejiminden önemli bir farkı vardır. İşbu fark, edinilmiş mallara katılma rejimi sona erdiğinde eşlerden her biri, diğerinin mal rejimi süresince edindiği edinilmiş malları esas alınarak hesaplanan artık değerin yarısı üzerinde kanunen bir alacak hakkına sahip olmasıdır.²

Mevcut kanuni düzenlemeler kapsamında eşler tarafından belirli şekil şartlarını sağlayan seçimlik mal rejimi sözleşmesi akdedilmediği ihtimalde yasa gereği eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.³ Değer artış payı alacağı, diğer eşin malvarlığı unsurlarına yönelik yaptığı, karşılığından vazgeçmediği katkı için talep edebileceği bir alacak hakkıdır. Değer artış payı alacağı ayni bir hak niteliğini haiz olmayıp nispi nitelikte bir alacak hakkı olup sadece diğer eşe karşı ileri sürülebilecektir.⁴

Öte yandan, eşin ailesi tarafından diğer eşin malvarlığına yapılan katkının TMK 227 kapsamında talep edilebilirliği konusunda Yargıtay’ın yaklaşımı eşin ailesi tarafından yapılan katkının eş adına yapılması şartıyla değer artış payı alacağı talebine konu edilebileceği şeklindedir.⁵

Katkı payı alacağı, eşler arasında mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu dönemlerde yapılan katkının karşılığıdır. Malik olmayan eşin malik olan eş aleyhine açtığı katkı payı alacağı davasında ise davacı; davalının mülkiyetinde olan malın edinilmesinde, iyileştirilmesinde veya korunmasında kendisinin de katkısı bulunduğunu ileri sürerek hak talep eder. Katkı iddiasının dayanağı; dava konusu malın alınması, onarılması, iyileştirilmesi, korunması ve benzer amaçlar için harcanan para, emek, malzeme olabilir. Örneğin bu katkı; davacının maaşını, ücretini, serbest meslek kazancını davalıya vermesi, banka borcunu, kooperatif üyeliği aidat ve taksitlerini ödemesi, ziynet eşyalarını vermesi ve benzer birçok değişik şekilde olabilir.⁶ Katkı payı alacağı söz konusu olduğunda bir eşin diğerine ait mala katkı yapması ve bu katkıyı da somut olarak ispat edebilmesi gerekir. Bu kapsamda çalışmayan eşin, ev işleriyle ilgilenmesi ve çocuk bakması diğer eşin edindiği mala katkı olarak değerlendirilemez. Ancak Yargıtay içtihatlarına göre eşlerden birinin, olağan aile içi yardımlaşma sınırlarını aşan nitelikteki çalışmalarının olması durumunda katkı payı talep edebilmesi mümkündür.

Değer artış payı alacağı ile katkı payı alacağının çeşitli açılardan farkları söz konusudur. Bu farklar, katkı payı alacağı davasında dava konusu malın dava tarihindeki değeri esas alınırken değer artış payı alacağı davasında malın tasfiye tarihindeki değerinin esas alınması, nominal değer garantisinin değer artış payı alacağında var olmasına rağmen katkı payı alacağında söz konusu olmaması, katkı payı alacağı davalarında dava tarihinden itibaren faiz işletilmekte iken, değer artış payı alacağında karar tarihinden itibaren faiz işletilmesi şeklinde sayılabilir.⁷

^{____________________
1} Zafer ZEYTİN, YASAL MAL REJİMİNDE KATKI ALACAĞI VE DEĞER ARTIŞ PAYI ALACAĞI İLİŞKİSİ, Electronic Journal of Social Sciences ISSN:1304-0278 Bahar-2011 Cilt:10 Sayı:36, s. 301
² Zafer ZEYTİN, s. 300.
³ DEMİR, Mehmet, TÜRK MEDENİ KANUNU’NA GÖRE EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNDE DEĞER ARTIŞ PAYI VE DENKLEŞTİRME ALACAĞI, TBB Dergisi, Sayı 61, 2005, s. 293.
⁴ Kılıç, Ezgi, s.8 & Yargıtay 8. HD., E. 2016/9822 K. 2018/16651 T. 02.10.2018 (www.lexpera.com)
⁵ Kılıç, Ezgi, s. 24.
⁶ ŞİMŞEK, Mustafa, UYGULAMADA MAL REJİMİ DAVALARI, s. 389-390.
⁷ Kılıç, Ezgi, s. 16-17.